Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre, Türk demiryollarının tarihi, 1856 yılında bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir-Aydın hattının inşasıyla başladı.
O tarihten 1922 yılına kadar Osmanlı topraklarında Rumeli ve Anadolu-Bağdat hatları da dahil olmak üzere toplam 8.619 kilometre demiryolu hattı inşa edildi.
Cumhuriyet sonrası döneme bakıldığında demiryolu hatları milli çıkarlar doğrultusunda yapılanmış, özellikle 1950 yılına kadar demiryolları yoğun bir dönem geçirmiştir.
Az gelişmiş bölgelere ulaşmayı hedefliyoruz
Ekonomik kalkınmanın ülke düzeyinde yayılmasını sağlamak amacıyla özellikle az gelişmiş bölgelere ulaşılması amaçlandı. Bu kapsamda 1927 yılında Kayseri, 1930 yılında Sivas, 1931 yılında Malatya, 1933 yılında Niğde, 1934 yılında Elazığ, 1935 yılında Diyarbakır ve 1939 yılında da Erzurum demiryolu ağına bağlanmıştır.
Ayrıca ana hatları birbirine bağlayan ve demiryolunun ülke seviyesine yayılmasında önemli rol oynayan iltisak hatlarının yapımına da önem verildi. Bu kapsamda Cumhuriyet öncesi dönemden devralınan 3 bin 714 kilometre demiryolu ağına 1923-1950 döneminde 3 bin 780 kilometre demiryolu ağı daha eklenerek toplam hat uzunluğu 7 bin 671 kilometreye çıkarıldı. .
Söz konusu tarihten 2002 yılına kadar öncelik karayolu yatırımlarına verilirken, 1950 yılında 7 bin 671 kilometre olan demiryolu ağı, 2002 yılında ancak 10 bin 940 kilometreye çıkarılabildi.
Demiryolu ağı 2023’te 13 bin 919 kilometreye çıkarıldı
Artan demiryolu ağları 2002 sonrasında yeniden ivme kazandı. 2023 yılında demiryolu ağı 13 bin 919 kilometreye çıkarıldı. Türkiye’de öncelikli demiryolu ulaşım politikaları ile yüksek hızlı ve yüksek hızlı demiryolu hatları da genişletiliyor.
Stratejik konumu nedeniyle doğu ile batı arasında köprü konumunda olan ülkede, 2002 yılından bu yana öncelikli ulaşım politikalarıyla 2 bin 251 kilometre YHT hattı inşa edildi.
Asya ve Avrupa kıtalarını kesintisiz demiryolu hattıyla birbirine bağlayan Marmaray Boğaziçi Tüp Geçişi ve Gebze-Halkalı Banliyö Hattının modernizasyonu sayesinde Asya ve Avrupa kıtaları arasında şehir içi banliyö taşımacılığı kesintisiz hale getirildi.
YHT’ler günde ortalama 40 bin kişiye hizmet veriyor
En son 26 Nisan 2023’te hizmete açılan Ankara-İstanbul, Ankara-Konya, Ankara-Eskişehir, Konya-İstanbul, Ankara-Karaman, İstanbul-Karaman, Eskisehir-İstanbul ve Ankara-Sivas hatlarında YHT’ler işletiliyordu. bölgesel trenlerin yanı sıra otobüs bağlantılı kombine ulaşımla da birçok şehre seyahat süresini önemli ölçüde kısaltıyor.
YHT’ler hafta içi günde 64, hafta sonu ise günde 68 sefer olmak üzere günde ortalama 40 bin kişiye hizmet veriyor. 30 Eylül 2023 tarihine kadar Ankara-İstanbul arasında işletilen YHT’lerle günlük 19 bin 668 taşıma sayısına ulaşılarak yeni bir rekor kırıldı.
YHT’lerin hizmete girdiği tarihten 4 Ekim’e kadar yaklaşık 78 milyon 603 bin 339 yolcu taşındı. Söz konusu trenlerde seyahat eden yolcuların memnuniyet oranı yüzde 97 olarak belirlendi.
Öte yandan Ankara’da Başkentray ve İzmir’de İZBAN ile kent içi raylı sistemler metro standardına getirildi.
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattının inşası, 11 bin 668 kilometrelik mevcut sistemin yenilenmesi ve modernizasyonu, demiryolu taşımacılığının serbestleştirilmesi, milli ve yerli demiryolu sanayinin geliştirilmesi dahil yüzlerce önemli yatırım yapıldı. . Bu yatırımlar sonucunda yüksek hızlı ve seri demiryolu hatlarının yapımıyla YHT’ler doğrudan 11 şehre ulaştı.
Geleneksel ana sınır ve bölgesel trenler
Günde ortalama 44 bin yolcuya hizmet veren konvansiyonel ana sınır ve bölgesel trenler, ülkenin dört bir yanına ekonomik ve konforlu seyahat imkanı sağlarken, iç turizme de değerli katkılar sağlıyor.
Doğu, Güney, Van Gölü, Göller, İzmir Mavisi ve Ankara ekspresi başta olmak üzere farklı güzergahlarda işletilen trenlere gezginlerin ve fotoğraf meraklılarının ilgisi de artıyor.
Ana sınır trenleri Türkiye genelinde 16 güzergahta işletilmektedir.
Marmaray’ın Ayrılık Çeşmesi-Kazlıçeşme kesimi 29 Ekim 2013’te, Gebze-Halkalı kesimi ise 13 Mart 2019’da işletmeye açıldı. 76 kilometre uzunluğundaki Marmaray ile Gebze-Halkalı Hattı’nda yolculuk süresi 108 dakikaya düşürüldü uzunluğunda ve 43 istasyonludur.
Özel sektörün demiryolu taşımacılığı yapmasının önü açıldı
Demiryolu taşımacılığının serbestleştirilmesi çalışmaları kapsamında devlet tarafından kurulan TCDD Ulaştırma Genel Müdürlüğü, demiryolu tren işletmecisi, TCDD Genel Müdürlüğü ise demiryolu altyapı işletmecisi olarak yapılandırıldı. Özel sektörün demiryolu taşımacılığı yapmasının önü açıldı.
32,24 milyon ton yük taşındı
Yurt içi kargo taşımacılığının yanı sıra Türkiye’den Batı’da Bulgaristan, Macaristan, Almanya, Avusturya, Polonya, Romanya, Çekya, Bosna-Hersek, Slovakya, Sırbistan ve Fransa gibi Avrupa’nın birçok noktasına, İran, Afganistan ve Fransa’ya doğuda. Kuzeyde Pakistan, Rusya, Orta Asya’da Gürcistan, Azerbaycan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Çin’e yük taşımacılığı yapılmaktadır.
Bu kapsamda geçen yıl yurt içi ve yurt dışı toplam 32,24 milyon ton yük taşındı.
Ulusal ve yerel tren çalışmaları
TÜRASAŞ çatısı altında milli ve yerli demiryolu sanayinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar başladı. 95 adet milli elektrikli ana hat lokomotifinin ve 20 adet dizel-elektrikli ana hat lokomotifinin TÜRASAŞ’tan tedarik edilmesi planlanıyor.
Adapazarı-Gebze hattında mayıs ayından bu yana yerli ve milli 2 adet elektrikli yolcu treni seti (DAÜ) hizmet veriyor.
BTK ve Merkez Koridor hatları
BTK Demiryolu Hattı ve Orta Koridor ile Türkiye’nin içinden geçen uluslararası bir demiryolu koridoru oluşturuldu ve Türkiye’nin lojistik üs haline gelmesiyle değerli projeler adım adım hayata geçirilmeye başlandı.
